Wallace Berman

Hoe komt een simpele, Hollandse jongen uit bij de Amerikaanse kunstenaar Wallace Berman (1926 - 1976)? Geen idee eigenlijk. 

Wie de bundel Ghost Tantras van Michael McClure openslaat, ziet dat de foto op de voorzijde van het boek - een foto van een als leeuw vermomde McClure - is gemaakt door Wallace Berman. Mogelijk is dat mijn ingang geweest, mogelijk ben ik via de Beats - de schrijvers van de Beat Generation, waartoe McClure behoort - bij Wallace Berman uitgekomen. 

Zoveel exemplaren van Ghost Tantras zullen niet in Nederland de ronde doen en als iemand al een exemplaar in handen krijgt, hoe groot is dan de kans dat men het boek openslaat en gefascineerd raakt door de fotograaf van de coverfoto? Klein, lijkt mij.

In 1992 was onder de titel 'Support The Revolution' in Amsterdam een tentoonstelling met werk van Wallace Berman te zien, mogelijk ken je zijn naam en werk van die tentoonstelling. De catalogus van 'Support The Revolution' bevat bijdragen van onder andere Michael McClure en David Meltzer. Weer die link met de Beats. 

Gaan er nog geen belletjes rinkelen? Wat nou als ik je zeg dat de kans groot is dat je een foto van Wallace Berman in huis hebt? En als je het niet in huis hebt, heb je het zeker ooit gezien. Wallace Berman is namelijk een van de tientallen personen op het groepsportret dat de hoes van Sgt. Pepper's Lonely Heart's Club Band (1967) van The Beatles siert. 

Hoe ik ooit bij Wallace Berman ben uitgekomen, weet ik niet meer. In ieder geval niet via de tentoonstelling in Amsterdam of de hoes van dat Beatles-album, maar waarschijnlijk - zoals ik al hierboven schreef - via de Beats. Voor het verhaal doet het er eigenlijk niet eens toe. Wat er wel toe doet, is dat ik gisteren het boek Semina Culture; Wallace Berman & His Circle weer eens doorbladerde om een verloren half uurtje op te vullen. In dat boek staat een door Wallace Berman in 1965 gemaakte poster. Tegen een gele achtergrond, boven een aantal regels tekst, is vier keer dezelfde hand te zien die een draagbaar radiootje vasthoudt. Op de plek waar het boxje zit van de radio, heeft Berman vier foto's ingevoegd, van linksboven met de klok mee gaat het om foto's van een Paus of Kardinaal, benen, Bob Dylan en een raket. Rechtsboven iedere afgebeelde hand staan enkele Hebreeuwse letters. In de twee boeken met werken van Wallace Berman die ik heb zijn tientallen versies van collages met de radio vasthoudende hand met Hebreeuwse letters te vinden.

In dat verloren half uurtje, gisteren, maakte ik een foto van de in Semina Culture afgebeelde poster en plaatste deze op Facebook. De voornaamste reden: de foto van een jonge Bob Dylan. Ik schreef - behalve Bermans naam - niets bij die foto op Facebook. Waarom zou ik? Al mijn Dylan-bewonderende vrienden op Facebook weten zonder tekst en uitleg ook wel de reden waarom ik uitgerekend dit werk van Berman op Facebook plaatste. 

Bladerend door Semina Culture en Support The Revolution kom ik, naast die ene Dylan, in de hand-radio-collages onder andere kinderen, kruizen, een klok, een kameel, een tarantula, Boeddha, een straaljager, beatdichter Allen Ginsberg, hardlopers, Ringo Starr en George Harrison van de Beatles, (naakte) dames, handen, oren, een astronaut, een doodshoofd en nog veel meer tegen. Het lijkt er op dat het portret van Dylan dat Berman op de afbeelding van de transistorradio plakte, toevallig is gekozen. In de twee boeken met werken van Berman ben ik verder nooit enige verwijzing naar Bob Dylan tegengekomen. 

Niet lang nadat ik bovenstaande foto op Facebook zette, stuurde Hilda mij (dank! dank!) een link naar YouTube waar de korte film Aleph van Wallace Berman te zien is. Aleph is een film van ruim zeven minuten die - op een goede manier - zeker twee keer zo lang lijkt te duren, maar nooit lang genoeg kan zijn. Berman heeft, aldus het bijschrift bij de film, lang over het maken van Aleph gedaan, ik citeer: 

According to the artist's son Tosh Berman, Wallace Berman treated Aleph "...as a creative notebook, and like a true diary, it has no beginning and no end." The hand-painted 8mm film was shot over a ten-year period with some images photographed on 16mm. 

Ook in deze film is weer de transistorradio terug te vinden: Aleph includes stills of collages created using a Verifax machine, Eastman Kodak's precursor to the photocopier. These collages depict a hand-held radio that seems to broadcast or receive popular and esoteric icons. Signs, symbols, and diverse mass-media images (e.g., Flash Gordon, John F. Kennedy, Mick Jagger).

Naast de in dit citaat genoemde mass-media images bevat Aleph niet alleen een foto van Mick Jagger en de Rolling Stones, maar ook bewegende beelden van deze band. Verder flitsen in Aleph onder andere dansers, Berman zelf, zijn zoon Tosh, het boek Junkie van Beatschrijver William Burroughs (in de eerste paperbackeditie, uitgebracht onder het pseudoniem William Lee), Hebreeuwse letters, een kat, (naakte) dames, 2 verschillende saxofoonspelers (is die tweede Charlie Parker?) standbeelden, The Wizard of Oz, Alice in Wonderland en hardlopers voorbij.

Wie goed oplet, ziet ook Bob Dylan voorbijkomen in Aleph. Zo rond 1 minuut 40 seconden komt de foto van de hoes van het album Another Side Of Bob Dylan (1964) in beeld. Zou Bermans interesse in Bob Dylan dan toch iets minder terloops zijn dan aanvankelijk gedacht? Geen idee.

De film Aleph kan hier bekeken worden.