De magie van Grateful Dead

Stop wearing shirts of bands you don't listen to, wie deze ongeschreven regel nooit eerder is tegengekomen, moet onder een steen geleefd hebben. Vanochtend kwam dochterlief - vlak voordat ze naar haar weekendbaantje vertrok - beneden met op haar shirt een button van Grateful Dead. Voor zover ik weet heeft zij geen muziek van deze Amerikaanse band op elpee, cassette of cd. Mogelijk dat ze af en toe naar iets van the Dead - zoals de band soms liefkozend wordt genoemd - luistert via een streaming dienst als Spotify. Ik weet het niet & ik heb het haar vanochtend ook niet gevraagd. Dom van mij natuurlijk, om dat niet even te vragen, maar blijkbaar was ik nog niet wakker genoeg om verstandig te zijn. 

Hoe het ook zij, of dochterlief nou wel of niet vrijwillig op haar kamer naar Grateful Dead luistert, in de huiskamer wordt de muziek van deze band haar regelmatig opgedrongen door mij & door niemand anders. Is dat de reden voor het aanschaffen en dragen van de button? En of het antwoord nu ja of nee is: is dat opvoedkundig een plus-  of minpunt voor mij?

Ruim een uur geleden, of eerder twee, heb ik - om het mijmeren een hoorbaar randje te geven - de eerste elpeekant Wembley Empire Pool, London, England 4/7/72 onder de pick-upnaald gelegd. Inmiddels ben ik halverwege kant 7 van deze vijf elpees tellende boxset waarop alle opnamen van Grateful Deads eerste concert van de Europese tournee van 1972 te vinden zijn. Het concert van 7 april, zoals de boven gegeven titel van deze box al weggeeft. 

Als je mij vraagt wat de gouden concertjaren van Grateful Dead waren, dan zijn dat voor mij de jaren zeventig en - om nog wat preciezer te zijn - de jaren 1971 & 1972 waarbij de concerten van de Europese tournee 1972 boven alles uitsteken. En - dit gaat gedonder opleveren, maar ik zeg het toch - hoewel alle concerten van deze tournee min of meer hetzelfde zijn, heb ik steeds weer de neiging, wanneer de kans zich voordoet, om meer muziek van deze tournee te kopen. Steeds meer van hetzelfde & daar gelukkig mee zijn, is dat niet mooi? [Antwoorden op een briefkaartje.]

Wat Grateful Dead zo goed maakt, is één man: Jerry Garcia. En toch: Jerry Garcia met een andere band dan Grateful Dead - of met Grateful Dead ná 1972 - is niet zo goed als Grateful Dead van grofweg 1969 tot en met 1972. Ik heb er lang over nagedacht hoe dat nou kan, waarin de magie van vroege Grateful Dead - lees voor 1973 - schuilt. Ik denk dat ik er uit ben, dat ik weet waarin de magie van de vroege Dead schuilt. 

Grateful Dead is bovenal Jerry Garcia. Garcia is een briljant gitarist die met zijn spel voor het overgrote deel de klankkleur van Gateful Dead bepaalt. Daarnaast - en dit wordt vaak vergeten - is Garcia een uit-ste-kend zanger met een uniek, uit duizenden te herkennen stemgeluid. Als dat het enige zou zijn wat Grateful Dead zo goed maakt, dan zou de band tussen 1973 en 1995 - het jaar waarin Garcia overleed - en de muziek van andere bands waarin Garcia speelde net zo goed moeten zijn als Grateful Dead voor 1973. Zoals ik hierboven al schreef, dat is niet zo.

Ik ben niet uniek in mijn aanname dat Jerry Garcia de frontman van Grateful Dead is. Er was slechts één persoon die er niet zo over dacht & dat was Jerry Garcia zelf. Garcia zag Grateful Dead als een collectief van vijf, zes of zeven muzikanten, allen even belangrijk. Deze visie zorgde er voor dat zijn geluid, zijn gitaarspel en zang, altijd deel uitmaakten van het collectief Grateful Dead. Kort na de Europese tournee van 1972 moest toetsenist, zanger en het 'bluesgeweten' binnen Grateful Dead, Ron 'Pigpen' McKernan om gezondheidsredenen afhaken. Dit zorgde voor een verstoring van het evenwicht binnen het collectief Grateful Dead waardoor het voor Garcia lastiger werd om niet als frontman, maar als deel van het collectief te opereren. Iets in mij zegt dat daarin - de mogelijkheid voor Garcia om deel van het geheel Grateful Dead uit te maken - de magie schuilt waardoor Grateful Dead in met name in 1971 & 1972 op de concertpodia excelleerde. Op de momenten dat Garcia zich meer door omstandigheden in de rol van frontman gedrukt voelde, ging dit deels ten koste van de schoonheid van de muziek.

Inmiddels draait de tweede kant van de laatste elpee met opnamen van die zevende april 1972. Er zijn vele momenten in de muziekgeschiedenis van de tweede helft van twintigste eeuw waarnaar ik met professor Barabas' teletijdmachine zou willen reizen, de concerten van de Europese tournee in 1972 van Grateful Dead behoren zeker tot die momenten.

Misschien is het kenmerk van goede muziek wel dat het direct herkenbaar is. Als dat zo is, valt dat wat Grateful Dead deed onder het kopje 'goede muziek', met dank aan met name Jerry Garcia, een uitmuntend muzikant die op z'n best functioneerde als radartje in een groter geheel.